Afscheidscolumn van Martijn Katan

In de NRC van 5 juni stond de afscheidscolumn van Martijn Katan. Zijn columns waren gebaseerd op kennis en leverden maatschappelijk relevante inzichten (voeding, gezondheid, pesticiden, biomassa). Niettemin krijg je de indruk dat hij het welletjes vond en dat zijn inzichten niet de aandacht kregen/krijgen die ze verdienen.

Enkele jaren geleden sprak ik Salomon Kroonenberg, die boeken (zoals ‘De menselijke maat’ en ‘Spiegelzee’) schreef over ontstaan van aarde, zeespiegelbewegingen en klimaat. Hij was een tijdje prominent betrokken bij discussies over klimaat. Niettemin vertrouwde hij me toe dat het weinig effect had gehad. De klimaatdiscussie wordt overheerst door deskundigen zonder voldoende inzicht in de materie, daarbij gesteund door de media.

Ondertussen krijgen mijn mede-adviseurs eenzelfde indruk. Onze inbreng is een duidelijke en noodzakelijke aanvulling op het stikstofdossier. Hoewel beleidsmakers wel werden bereikt, wordt er zeer weinig mee gedaan.

Over bomen en bossen eenzelfde verhaal. Mijn inbreng via het Landelijk Netwerk Bossen- en Bomenbescherming (LNBBB) bereikt de autoriteiten wel, maar men doet er helaas niets mee. Mijn verhalen in vakbladen staan vol voorbeelden dat ondanks mooie woorden het bosbeleid met onvoldoende inzicht wordt uitgevoerd. Bossen en bomen worden daardoor bedreigd.

De huidige natuurmonitoring is onbruikbaar als het wordt geïnterpreteerd door het gebruikelijke ecologengezelschap. Als je geen idee hebt wat de waarnemingen betekenen in de dynamiek van natuurontwikkeling dan wordt het paard achter de wagen gespannen

Wij dreigen ons te moeten aansluiten bij Katan en Kroonenberg..

Al drie weken geleden had ik het voornemen een overweging te schrijven naar aanleiding van het rapport van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur. In navolging van mijn ‘overweging’ over de wolf, waarin ik constateerde dat alleen al over dat onderwerp een waas van bestuurlijk onvermogen en van selectieve berichtgeving hing.

Nu het kabinet is gevallen en de professionele spreekstalmeesters hun kreten via de politieke elite over ons uitstorten, krijg ik bevestiging dat er over veel wat te zeggen valt, maar de kern van veel problemen waarmee ons land worstelt wordt vaag gehouden. De vele problemen worden vervolgens gebruikt om beleid te claimen dat van alles kan veroorzaken, maar het probleem niet oplost.

Nederland heeft de Habitatrichtlijn ingevuld als een strategie van natuurbehoud en -herstel, terwijl het oorspronkelijke uitgangspunt — natuurontwikkeling — hierdoor naar de achtergrond is verdwenen. Met onze groep van wetenschappers zie we helaas niet de mogelijkheid om deze ingeslagen, maar in mijn ogen suboptimale en moeilijk uitvoerbare koers fundamenteel te wijzigen. Daarom hebben we aansluiting gezocht bij initiatieven die tenminste pleiten voor het vervangen van gebrekkige modelbenaderingen door betere instrumenten. Dat kan hopelijk bijdragen aan natuurbehoud, en mogelijk ook aan herstel.

Het rapport van de Raad voor de Leefomgeving levert krachtige taal. Een zoektocht naar verdieping, verbinding en inspiratie moet hoop geven op een betere aanpak van problemen. Ik zag artikelen in NRC en Trouw waarbij, zoals te verwachten valt, elke krant zijn eigen accenten legt. In Foodlog kreeg het rapport eveneens aandacht waarop Dick Veerman mij attendeerde: https://www.foodlog.nl/gespot/2025-05-15

Opmerkelijk dat vooral de stikstofcrisis daarin aandacht krijgt, waarbij het juridisch kader als ‘helder’ wordt aangeduid en dat dan gedeelde waarden en gedeelde belangen de inspiratie moeten opleveren dat de problematiek op te lossen zou zijn. Het juridisch kader voor de stikstofproblematiek krijgt voeding vanuit het ongeschikte Aerius model en vooral vanuit de onbruikbare KDW’s. Onze premier constateerde dat het stikstofdossier ingewikkelder is dan menigeen denkt. In werkelijkheid is dat dossier veel minder ingewikkeld dan wordt gesuggereerd. Als we natuurlijke processen beter begeleiden dan levert een beetje meer of minder stikstof weinig problemen.

Natuurherstel kost grote sommen subsidies en levert doorgaans natuur die opnieuw tot bosvorming aanleiding geeft en waar periodieke dure maatregelen slechts illusies ondersteunen. Naaldbossen laten verdwijnen en dan hopen dat er minder problemen met de vochtvoorziening zouden zijn, is als het kind met het badwater weggooien.

Maar niet alleen op het gebied van stikstof en natuur wordt –met behulp van de 4e macht: ambtenaren- vermeden om over de feitelijke aanleiding van de opgelegde problemen te discussiëren.

Op veel terreinen is hetzelfde aan de hand: toeslagenaffaire, pensioenregeling, Energietransitie (Co2 modellen leveren het Aerius syndroom), woningbouw etc.

Op al die terreinen zijn onze politici, onze ambtenaren en vooral de media niet in staat om de vinger op de echt zere plek te leggen. Voorbeelden te over.

Er wordt op de meeste probleemvelden onvoldoende gestuurd met inzichten die op kennis van de materie stoelen.

Het juridisch kader is daarop gebaseerd. Martin Sommer schrijft: “Als er een juridisch etiket is geplakt, kan het denken stoppen”.

Met A.I. (K.I.) wordt dit verergerd. De gebruikte systemen worden gevoed door publicaties die niet voldoende inzichten leveren.

Bij dit alles zijn er verdienmodellen ontstaan die bijsturing bemoeilijken.

Een gigantisch lobby circuit is actief om deze onvolmaakte systemen overeind te houden.

De Raad voor de Leefomgeving adviseert om krachtdadig, voortvarend door te pakken. Zo lang daarvoor niet de ontbrekende inhoudelijke inzichten worden geleverd, komen we van een koude kermis thuis. Dan beter iets minder voortvarend aan de slag.

 

Leffert Oldenkamp en Henri Prins

9 juni 2025